Soạn bài Bếp lửa| Văn 9 tập 2 Cánh diều

1. Soạn bài Bếp lửa: Chuẩn bị 

1.1 Tìm hiểu về tác giả Bằng Việt 

- Bằng Việt tên khai sinh của ông là Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941, quê quán ở huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây (nay thuộc địa phận Hà Nội).

- Sau khi ông tốt nghiệp khoa Pháp lý, Đại học Tổng hợp Kiev, Liên Xô ( hiện nay là Đại học Quốc gia Kiev, thuộc đất nước Ukraina) vào năm 1965, Bằng Việt trở về Việt Nam, và bắt đầu công tác tại Viện Luật học thuộc Uỷ ban Khoa học Xã hội Việt Nam.

- Bằng Việt bắt đầu làm thơ từ năm ông còn 13 tuổi nhưng bài thơ đầu tiên mà ông đã viết được công bố đó là bài Qua Trường Sa được viết vào năm 1961.

- Ông đã thể hiện trong những áng thơ của mình rất nhiều  thể loại thơ không vần, xuống thang rồi bắc thang, tất cả những hình thức thơ ấy đã có cả trong thơ Việt Nam và cả trong thơ thế giới.

- Ông là một trong những nhà thơ nổi bật của nền thơ Việt Nam hiện đại, được biết đến với những vần thơ tinh tế và sâu sắc, mang đậm chất trữ tình cùng hình ảnh đẹp đẽ của thiên nhiên và con người.

1.2 Trả lời câu hỏi chuẩn bị bài 

Một buổi sáng mùa hè, tôi cùng bà lên xe buýt về quê, nơi mà bà luôn mang đến cho tôi những câu chuyện đầy ý nghĩa. Ngồi bên cạnh bà, tôi cảm nhận sự ấm áp từ bàn tay gầy guộc của bà, một cảm giác bình yên khiến trái tim tôi nhẹ nhàng hơn.

Khi xe lăn bánh, tôi cảm nhận được không khí tươi mới của buổi sớm. Cảnh sắc ngoài cửa sổ thay đổi dần từ những tòa nhà cao tầng ồn ã của thành phố sang những cánh đồng xanh mướt, trĩu nặng dưới ánh nắng vàng. Bà kể cho tôi những kỷ niệm hồi còn nhỏ, khi bà cùng các chị em chạy nhảy trên những cánh đồng lúa chín, về những buổi trưa hè ngắm mây trôi và thả diều. Mỗi câu chuyện của bà như một bức tranh sống động, khiến tôi cảm thấy như được trở về với những tháng ngày êm đềm ấy.

Khi xe buýt dừng lại, không khí quê hương lập tức ùa vào. Tôi dìu bà xuống xe, bắt gặp nụ cười thân thuộc của hàng xóm, những người đã lâu không gặp. Hình ảnh những ngôi nhà nhỏ, con đường đất và những cây cau cao vút khiến lòng tôi xao xuyến. Bà đưa tôi về nhà, nơi có mâm cơm ngon lành với những món ăn mang đậm hương vị quê hương: canh rau ngót, cá kho tộ và cả những chiếc bánh trái mà bà đã tự tay làm.

Sau bữa cơm, chúng tôi ra sân, nơi có bầu trời trong xanh và những cơn gió nhẹ nhàng. Bà ngồi bên hiên nhà, kể cho tôi nghe về những đêm trăng sáng, về những câu chuyện cổ tích bà thường kể cho các cháu nghe. Tôi nhìn bà say sưa nói, thấy được ánh mắt sáng lấp lánh và nụ cười hạnh phúc của bà. Những ký ức ấy gợi cho tôi một niềm trân trọng sâu sắc với những gì giản dị nhưng thiêng liêng.

Không chỉ là một chuyến đi về quê, đó còn là cơ hội để tôi hiểu thêm về cuộc sống, về tình cảm gia đình và những giá trị văn hóa truyền thống. Chuyến đi đầy ý nghĩa như một cánh buồm vững chắc, giúp tôi vững vàng hơn trong cuộc sống. Những kỷ niệm bên bà không chỉ ghi dấu trong tâm trí mà còn trong trái tim tôi, nhắc nhở tôi về nơi mình thuộc về và tình yêu thương vô bờ bến trong gia đình.

>> Xem thêm: Soạn văn 9 cánh diều

2. Soạn bài Bếp lửa: Đọc hiểu 

2.1 Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai?

- Nhân vật trữ tình trong bài thơ người cháu.

2.2 Xác định vần và nhịp của các dòng thơ.

- Nhịp của các câu thơ: 

+ Các câu thơ có nhịp 3/4: 1; 2; 3; 32; 33. 

+ Các câu thơ có nhịp 3/5: 4; 7; 9; 10; 13; 14; 17; 18; 19; 22; 23; 28; 29; 41. 

+ Các câu thơ có nhịp 4/4: 5; 6; 12; 15; 16; 20; 21; 24; 30; 31; 34; 35; 39.

+ Các câu thơ có nhịp 4/3/2: 25.

+ Các câu thơ có nhịp 3/3/2: 36; 37.
- Vần của các câu thơ:

+ Khổ 1: Vần lưng, vần chân, vần liền; 

+ Khổ 2: Vần chân; 

+ Khổ 3: Vần chân; 

+ Khổ 4: Vần chân; 

+ Khổ 6: Vần chân; 

2.3 Chú ý tính tự sự kết hợp với biểu cảm ở những dòng thơ này.

"Tám năm ròng" là khoảng thời gian dài dằng dặc mà cháu cùng bà vẫn luôn thắp sáng ngọn lửa yêu thương, ấm áp – ngọn lửa của sự sống. Trong những năm tháng đó, dù phải trải qua nhiều khó khăn nhọc nhằn, nhưng chỉ cần có bà bên cạnh, mọi thứ lại trở nên bình yên hơn. Tuổi thơ của người cháu gắn liền với hình ảnh bà và bếp lửa, cùng với tiếng tu hú kêu vang trên những cánh đồng, như một lời nhắc nhở nông dân mau ra ruộng thu hoạch để thoát khỏi đói khát. Từ "tu hú" được lặp lại ba lần, khẳng định nỗi nhớ của tác giả; trong văn học nghệ thuật, tiếng chim tu hú thường biểu trưng cho một nỗi nhớ da diết, khắc khoải. Tiếng tu hú ấy trở thành khoảng trời kỷ niệm nhẹ nhàng, đậm đà tình yêu thương giữa tác giả và bà.

2.4 Chú ý những lời nói, việc làm của bà.

- Lời nói: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố", “Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,”, “Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

- Việc làm: “Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen"

2.5 Xác định các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn này.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ “nhóm”, đảo ngữ “lận đận đời bà…”, ẩn dụ “nhóm niềm yêu thương, nhóm niềm chung vui, nhóm dậy cả,...”

=> bà nhóm dậy cả một cuộc đời mới, ấm no, hạnh phúc và những kỉ niệm ngọt ngào của tuổi thơ.

2.6 Khổ thơ cuối thể hiện cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?

- Khổ thơ cuối là cảm xúc kính yêu người bà của nhân vật trữ tình. Vì trong tiềm thức người cháu luôn có ánh sáng và hơi ấm của bà.

Duy nhất khóa học DUO tại VUIHOC dành riêng cho cấp THCS, các em sẽ được học tập cùng các thầy cô đến từ top 5 trường chuyên toàn quốc. Nhanh tay đăng ký thôi !!!!

3. Soạn bài Bếp lửa: Trả lời câu hỏi cuối bài

3.1 Câu 1 trang 41 sgk văn 9/2 cánh diều

-  Kết cấu của bài thơ Bếp lửa được tổ chức theo trình tự từ quá khứ đến hiện tại.

3.2 Câu 3 trang 41 sgk văn 9/2 cánh diều

- Người cháu đã hồi tưởng lại những kỉ niệm về bài thông qua các thời điểm đó là khi người cháu được 4 tuổi và trải qua nạn đói năm 1945, khoảng thời gian 8 năm ở cùng bà khi bố mẹ đi công tác, năm giặc đốt làng. 

- Trong mỗi thời điểm đó, tình cảm bà cháu hiện lên đó là cảnh hai bà cháu cùng nhau trải qua nạn đói, khi ở cùng bà bà dạy cháu học, kể chuyện ngày ở Huế, dạy cháu nên người, khi giặc đốt làng, bà dặn cháu giữ kín với bố mẹ để họ yên tâm. 

=> Qua những kỉ niệm đó, bà chính là tia sáng, là người chắp cánh ước mơ cho cháu trên mọi chặng đường. 

3.3 Câu 4 trang 41 sgk văn 9/2 cánh diều

- Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ là hình ảnh quen thuộc mà người cháu nhìn thấy mỗi buổi sáng. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn lên những cảm xúc về người bà, về những hồi ức vô cùng đẹp đẽ của tuổi thơ, về tình cảm sâu đậm của hai bà cháu. 

- Ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa được khắc họa trong bài thơ đó là:

+ Khổ thơ số 1: thể hiện sự lao động vất vả, tần tảo sớm hôm, chịu thương, chịu khó của người bà.

+ Khổ thơ số 3: ngọn lửa ở đây hiện lên là của niềm tin và sự sống, của một tình yêu thương gia đình và đất nước vô bờ bến.

+ Khổ thơ số 4: thể hiện lên biết bao ước mơ, hi vọng về một tương lai tươi sáng. Ngọn lửa thắp lên tương lai cho người cháu.

3.4 Câu 4 trang 41 sgk văn 9/2 cánh diều

 Những dòng thơ trong bài có hình ảnh ẩn dụ:

+ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

+ Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

+ Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

+ Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

=> Hình ảnh em thích nhất là “Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi”: Hình ảnh này thể hiện sự giản dị nhưng ấm áp của tình yêu thương trong gia đình. Khoai sắn mang tính biểu tượng cho những bữa ăn đơn giản nhưng đầy đặn tình cảm từ bà. Sự “ngọt bùi” gợi nhớ những kỷ niệm ngọt ngào thời thơ ấu.

3.5 Câu 5 trang 41 sgk văn 9/2 cánh diều

Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một tác phẩm nổi bật với sức hấp dẫn lớn, được tạo nên bởi nhiều yếu tố. Dưới đây là những điều tạo nên sức hấp dẫn của bài thơ Bếp lửa:

+ Ngôn ngữ giàu tính biểu đạt: Ngôn ngữ trong bài thơ rất cảm xúc và thể hiện rõ nét những tâm tư của nhân vật trữ tình. Sử dụng từ ngữ đa dạng, phong phú và hàm chứa nhiều hình ảnh cụ thể, tác giả đã khắc họa một cách tinh tế về kỷ niệm tuổi thơ gắn liền với hình ảnh bếp lửa, tạo nên sự sống động và gần gũi.

+ Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các yếu tố: Bằng sự kết hợp giữa miêu tả, tự sự và biểu cảm, bài thơ không chỉ đơn thuần kể về kỷ niệm mà còn thể hiện một cách sâu sắc những cảm xúc, suy nghĩ của người cháu đối với bà và quê hương. Điều này làm cho người đọc dễ dàng hòa mình vào những câu chuyện, trải nghiệm trong thơ.

+ Hình ảnh thơ gần gũi, giàu liên tưởng: Hình ảnh bếp lửa, bên bàn tay bà, hay công việc nấu nướng trở thành những hình ảnh biểu trưng cho tình cảm gia đình, lòng hiếu thảo và những giá trị văn hóa tốt đẹp. Những hình ảnh này không chỉ có nghĩa đen mà còn chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, khiến người đọc dễ dàng liên tưởng và cảm nhận.

+ Nội dung mang tính nhân văn cao: Chủ đề của bài thơ xoay quanh lòng biết ơn, kính yêu của người cháu đối với bà, quê hương và đất nước, thể hiện một tình cảm sâu sắc và chân thành. Điều này tạo nên sự kết nối mạnh mẽ giữa tác phẩm và người đọc, khơi dậy những xúc cảm nhớ về gia đình. 

3.6 Câu 6 trang 41 sgk văn 9/2 cánh diều

Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật sâu sắc mà còn chứa đựng những cảm xúc chân thành, gắn liền với kỷ niệm tuổi thơ. Qua bài thơ này, ta thấy được sức tỏa sáng của những gì thân thiết nhất trong tuổi thơ chính là nguồn động viên, nâng đỡ con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời. 

Tuổi thơ thường gắn liền với những kỷ niệm đậm sâu, nơi có tình yêu thương, sự chăm sóc của gia đình và bạn bè. Những ký ức này tạo ra một mạch nguồn cảm xúc tích cực, giúp ta cảm thấy an toàn và được yêu thương. Khi trưởng thành, những ký ức này trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc trong những lúc khó khăn, mang lại sự ấm áp và niềm tin.

Những bài học mà ta tiếp nhận từ tuổi thơ, dù là qua lời dạy của cha mẹ hay những câu chuyện cuộc sống, những giá trị như lòng kiên nhẫn, sự chân thành và tình bạn đều đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của mỗi người. Những giá trị này trở thành kim chỉ nam trong hành trình trưởng thành và giúp ta đối diện với các thử thách trong cuộc sống.

Khi đối mặt với khó khăn trong cuộc sống, những hình ảnh và kỷ niệm đẹp từ tuổi thơ có thể là nguồn động lực mạnh mẽ. Chúng nhắc nhở ta về những ngày tháng tươi đẹp, những ước mơ hồn nhiên, và giúp ta tìm thấy niềm vui, sự lạc quan và động lực để tiếp tục tiến bước.

Qua Soạn bài Bếp lửa| Văn 9 tập 2 Cánh diều, chúng ta thấy được đây không chỉ là một bài thơ diễn tả tình cảm gia đình mà còn là một tác phẩm mang đậm giá trị nhân văn, khẳng định tình yêu quê hương và lòng kính trọng đối với những người đã chắp cánh cho cuộc đời ta. Qua từng câu thơ, Bằng Việt đã cho thấy rằng bếp lửa không chỉ là nguồn sống mà còn là biểu tượng của tình yêu thương và sự gắn kết trong mỗi gia đình, để lại trong lòng người đọc những xúc cảm bồi hồi và ấm áp.

Để tham khảo các bài soạn văn khác trong chương trình ngữ văn 9 tại VUIHOC ngay trên website vuihoc.vn hoặc đăng ký khóa học với các thầy cô giáo của VUIHOC để được lên lộ trình học tập và ôn thi vào 10 ngay từ sớm bạn nhé! 

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Viết truyện kể sáng tạo
• Tự đánh giá: Gói thuốc lá
• Quê hương